روزنامه‌نگاری در عصر تحول

رسانه‌ها با واقعیت‌های جدید سازگار می‌شوند و با بستر‌های آنلاین رقابت می‌کنند

مصاحبه با دیمیتری پسکوف

11 ژوئیه 2025

روسیه نباید به دورانی بازگردد که منفی‌نگری نسبت به کشور بخشی از سیاست سردبیری برخی نشریات بود. این نظر در مصاحبه‌ای با مجله اکسپرت که در ۱۱ ژوئیه ۳۰ ساله شد، توسط دیمیتری پسکوف، معاون رئیس دفتر اجرایی ریاست جمهوری و دبیر مطبوعاتی رئیس جمهور، بیان شد. او در مورد چگونگی سازگاری رسانه‌های روسیه در هنگامه جنگ، رقابت با بسترهای آنلاین و تغییر مدل‌های کسب‌وکار گفت.

چشم‌انداز روزنامه‌نگاری روسیه در سه سال گذشته به کلی تغییر کرده است. برخی از نشریات بازار روسیه را ترک کرده‌ و برخی از روزنامه‌نگاران نقل مکان کرده‌اند. این موضوع چه تأثیری بر صنعت رسانه داشته است؟

- شما به درستی اشاره کردید که بسیاری از نشریات تعطیل شده‌اند و روزنامه‌نگاران کشور را ترک کرده‌اند، اما وضعیتی را که در آن هستیم فراموش نکنید. اکنون زمان سانسور نظامی است؛ بی‌سابقه برای کشور ما. جنگ در فضای اطلاعاتی نیز در جریان است و چشم‌پوشی از رسانه‌هایی که به طور عمدی روسیه را بی‌اعتبار می‌کنند، اشتباه خواهد بود. به همین دلیل است که من معتقدم این رژیم اکنون موجه است.

رسانه‌ها همچنین تحت تأثیر روند دیگری قرار دارند که به ژئوپلیتیک مربوط نمی‌شود، بلکه به توسعه فناوری ارتباط دارد.

اول، سرعت انتقال اطلاعات افزایش یافته و اخبار با سرعت برق منتشر می‌شوند. تلاش برای بهره‌وری بهتر به طور طبیعی منجر به تغییر روند رسانه‌ها به پیام‌های کوتاه و ساده می‌شود که اکنون تقاضای بیشتری دارند. این امر ماهیت کار رسانه‌ای را تغییر می‌دهد. اکنون روند انتقال اطلاعات به سمت قالبی مبتنی بر فرد خبرنگار است.

دوم، بسترهای آنلاین شروع به رقابت با رسانه‌های سنتی کرده‌اند. بازارها و شبکه‌های اجتماعی اغلب قادرند اطلاعات جامع‌تر و مفیدتری نسبت به نشریات اقتصادی سنتی در اختیار کسب‌وکارهای کوچک و متوسط قرار دهند.

اخیراً یک دستور کار میهن‌پرستانه مثبت در رسانه‌های روسیه رواج پیدا کرده است. آیا این لحن، انعکاس روح زمانه است یا برای مدت طولانی ادامه خواهد داشت؟

- در واقع، در این زمینه، تنها در این سه سال تحولی عظیم رخ داده است. غلظت مطالب با محتوا یا لحن میهن‌پرستانه بسیار زیاد است؛ برخی حتی زیاده‌روی می‌کنند، اما همیشه کسانی خواهند بود که ضرب‌المثل «به یک احمق دعا کردن به درگاه خدا را بیاموزید»[1]در موردشان صدق می‌کند. به طور کلی، رشد میهن‌پرستی روند مثبتی است. اعتقاد من این است که احساس عشق به روسیه و افتخار به آن همیشه در اکثر مردم وجود داشته است، اما ترویج چنین دستور کاری در بسیاری از رسانه‌ها پذیرفته شده نیست. من حتی می‌توانم بگویم که بخشی از سیاست تحریریه تعدادی از رسانه‌های روسی، ابراز تردید نسبت به کشور خودشان بود.

من فکر می‌کنم که روند میهن‌پرستی ادامه خواهد یافت. گذشته از همه اینها، میهن‌پرست بودن دستاورد بزرگی نیست چراکه این یک وضعیت عادی برای هر انسانی است و البته، ما اشتباهاتی را که در گذشته مرتکب شده‌ایم در نظر خواهیم گرفت تا دوباره به دوران مدوزای متعصب (مدوزا، رسانه‌ای که در روسیه به عنوان عامل خارجی شناخته می‌شود. – اکسپرت) بازنگردیم، که یا چیزهای بدی در مورد روسیه می‌گوید، یا هیچ چیز نمی‌گوید. البته زمانی فرا خواهد رسید که سیاست اطلاع‌رسانی نرم‌تری مورد تقاضا قرار گیرد و آنگاه شاهد ظهور رسانه‌های بی‌طرف‌تری خواهیم بود که هم در مورد مشکلات و هم در مورد دستاوردها می‌نویسند.

روند مصرف جریان‌های عظیم اطلاعات خبری تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ منظور، همانطور که گفتید، پیام‌های کوتاه و ساده است.

- همین الان هم از دریافت حجم زیادی از اطلاعات و منابع متنوع، احساس خستگی شدیدی می‌کنیم. روند در حال تغییر جهت است. مردم شروع به گرایش به سمت اطلاعات قابل درک، به خوبی توسعه‌یافته و قابل اعتماد کرده‌اند.

من شاهد تقاضای رو به رشدی برای اطلاعات درخواستی (متناسب با نیازهای فردی هستم. متخصص). به عنوان مثال، فردی که به متالورژی علاقه‌مند است، اغلب به اطلاعات مربوط به یک بخش خاص و محدود نیاز دارد، نه تجزیه و تحلیل گسترده در مورد کل صنعت.

آیا مثلاً نشریات تجاری می‌توانند بیشتر در قالب درخواستی کار کنند و در عین حال به مراکز تحقیقاتی تبدیل نشوند، بلکه همچنان رسانه باقی بمانند؟

- لایه عظیمی از موضوعات مهم بخشی وجود دارد که مورد توجه عموم قرار دارند. با این حال، افراد کمی آنها را به صورت عمومی تحلیل و مورد بحث قرار می‌دهند. به عنوان مثال، من تقریباً هیچ تلاشی در هیچ نشریه‌ای برای درک مشکلات صنعت خودرو یا هوانوردی و چگونگی حل آنها نمی‌بینم.

این بر کسی پوشیده نیست که سهم قطعات یدکی وارداتی در خودروهای روسی هنوز بسیار زیاد است. این موضوع چه ارتباطی با آن دارد؟ به عنوان مثال، با این واقعیت که تولید برخی قطعات، برای رقابتی بودن، باید به صورت انبوه انجام شود. در جهان، تولیدکنندگان شیشه بالابر یا لنت ترمز به تعداد انگشتان یک دست هستند. آنها سالانه ده‌ها میلیون قطعه تولید می‌کنند و شرکت‌های روسی که بر بازار داخلی متمرکز هستند، می‌توانند چند صد هزار قطعه از این نوع را تولید کنند، اما قیمت آنها چندین برابر بیشتر خواهد بود.

همچنین موضوعات مهم‌تری وجود دارند که اگرچه در دستور کار اخبار قرار می‌گیرند، اما عمدتا به صورت کلی مورد بحث قرار می‌گیرند. برای مثال، اکنون صحبت‌های زیادی در مورد اقتصاد مستقل وجود دارد؛ همین چین، به لطف ظرفیت عظیم بازار داخلی‌اش، قادر است به تنهایی سرپا بایستد. اما ما نباید از آن الگو بگیریم، زیرا ۱۴۰ میلیون نفر در روسیه زندگی می‌کنند. بنابراین، این سوال مطرح می‌شود که آیا اقتصاد ما می‌تواند در صورت تمرکز صرف بر بازار داخلی، مؤثر باشد؟ آیا اگر ما شروع به عرضه فعال‌تر کالا به بازار کشورهای مستقل مشترک‌المنافع کنیم، وضعیت به طور قابل توجهی تغییر خواهد کرد؟ اینها موضوعاتی هستند که باید توسط همان کسب و کار، بلوک اقتصادی دولت، تحلیلگران و محافل دانشگاهی مورد بحث و بررسی قرار گیرند و به آنها کمک شود اما من مطمئن هستم که این تحلیل تقاضای زیادی دارد.

شما اشاره کردید که بسیاری از روزنامه‌نگاران از صنعت ما رفته‌اند. در حال حاضر کمبود جدی پرسنل در این صنعت وجود دارد. این مشکل چقدر جدی است؟

-پرسنل یک مشکل صرف ژورنالیستی نیست. بله، ظرافت‌هایی در صنعت شما وجود دارد، اما کمبود نیروی انسانی در کل اقتصاد احساس می‌شود. از ساخت و ساز گرفته تا طراحی موتور هواپیما. اینها واقعیت‌هایی هستند که همه ما با آنها روبرو هستیم.

اگر بتوانید جایگاه مناسبی برای اطلاعات درخواستی پیدا کنید و آن را به خوبی بفروشید، می‌توانید حقوق بالاتری در این صنعت ارائه دهید. وقتی نرخ‌ها بالا بروند، افرادی خواهند بود که این شغل را درخواست می‌کنند و استعداد خود را ارائه می‌دهند.

با توجه به توسعه و نفوذ نسبتاً فعال هوش مصنوعی، آینده روزنامه‌نگاری را چگونه می‌بینید؟

- این یک پدیده ناشناخته است و هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی دقیقی از اتفاقات آینده به شما بدهد. برای مثال، برخی افراد معتقدند که هوش مصنوعی شر مطلق است. اما من هوش مصنوعی را سیاه یا سفید نمی‌بینم. در رسانه‌ها، این فناوری دسترسی به اطلاعات را به طور عملی نامحدود و آنی خواهد کرد. در عین حال، توانایی ما در تجزیه و تحلیل را از بین می‌برد، اما شاید توانایی جدیدی را نیز آشکار کند.

منبع:

https://expert.ru/mnenie/zhurnalistika-epokhi-transformatsii/